Klare taal: schrijf korte zinnen. Maar wanneer zijn mijn zinnen dan te lang?

Door Koen Van Kelecom

“Schrijf korte zinnen”. Het is een van de adviezen die u krijgt als u klare taal wil schrijven. Maar wat betekent dat concreet? Is er misschien zoiets als een absoluut maximum voor de lengte van je zin?

Vuistregels

Eerst en vooral: korte zinnen schrijven is geen doel op zich. Eenvoudige, begrijpelijke zinnen schrijven is dat wél. En lange zinnen zijn waarschijnlijk ook ingewikkelde zinnen. Er is dus ook geen strikte regel voor het aantal woorden die een zin in klare taal mag bevatten.

Er zijn wel enkele vuistregels:

• Maak zinnen van gemiddeld vijftien à twintig woorden.
• Wissel de lengte van je zinnen af.
• Beperk je tot één idee per zin.

1 idee per zin

Zeker als u de laatste richtlijn goed toepast, komt u al heel ver. Dan rest de vraag, hoe weet ik of ik meer dan één idee in een zin heb gepropt?

Kijk naar deze zin:

Bedrijven die minder dan vijftig werknemers hebben, zijn niet verplicht om een intern meldingskanaal op te zetten, behalve als ze actief zijn in de financiële sector of in het voorkomen van witwaspraktijken of financiering van terrorisme.

Eén zin, 36 woorden.

De regel en de uitzondering staan in één enkele zin. Als we de uitzondering in een aparte zin zetten, krijgen we een alinea met twee kortere zinnen:

Bedrijven die minder dan vijf werknemers hebben, zijn niet verplicht om een intern meldingskanaal op te zetten. Maar bedrijven uit de financiële sector moeten wél een meldingskanaal hebben.

Twee zinnen, 17 woorden en 11 woorden.

Of kijk naar deze zin:

Dit artikel wijzigt artikel 12, tweede lid, van het koninklijk besluit van 25 oktober 2013 betreffende de geldelijke loopbaan van de personeelsleden van het federaal openbaar ambt door de focus op technische expertise en competenties weg te laten.

één zin, 38 woorden.

Als we de wettelijke verwijzingen in een aparte zin formuleren, wordt de zin veel leesbaarder:

Dit artikel wijzigt artikel 12, tweede lid, van het koninklijk besluit van 25 oktober 2013 betreffende de geldelijke loopbaan van de personeelsleden van het federaal ambt. Die wijziging vereenvoudigt de waardering van relevante professionele ervaring door de focus op technische expertise en competenties weg te laten.

Twee zinnen, 26 woorden en 20 woorden.

Door het lange opschrift blijft de zin eigenlijk nog moeilijk te verwerken. Overweeg daarom zeker ook om wettelijke verwijzingen apart te zetten. Bijvoorbeeld in een voetnoot of in een kader.

Zinnen splitsen en weer verbinden!

Waar kan u een lange zin splitsen? Meestal zijn voegwoorden daarvoor goede kandidaten: en, maar, toen, terwijl, omdat, waarmee, waardoor, die.

Let wel op dat u niet zomaar een punt zet en de voegwoorden schrapt. De zinnen moeten wel nog logisch aan elkaar blijven hangen.

Lees deze tekst maar eens:

Niemand wist toen iets over hygiëne. Overal liepen luizen en vlooien. Mensen wasten zich nauwelijks. De koning dacht dat wassen ongezond was. De pruiken van mensen zaten vol luizen en vlooien. In de zomer was het erg heet in het paleis….

uit een demo van de leesbaarheidstool LiNT.

We noemen zo een tekst gehakt stro. Alle samenhang tussen de zinnen is weg. De zinnen zijn simpelweg in stukken gehakt. Terwijl verbindende woorden een belangrijke factor zijn voor de leesbaarheid. Signaalwoorden noemen we die verbindende woorden.

In de tekst hieronder is de samenhang hersteld. De signaalwoorden zijn vetgedrukt.

Niemand wist toen iets over hygiëne en dat veroorzaakte grote problemen. Ten eerste liepen overal luizen en vlooien, omdat mensen zich nauwelijks wasten. De reden was dat de koning vond dat wassen ongezond was. Ten tweede was het in de zomer erg warm in het paleis. …..

uit een demo van de leesbaarheidstool LiNT.

De zinnen zijn iets langer, maar de tekst is véél leesbaarder. Dus nogmaals: korte zinnen zijn geen doel op zich, leesbare zinnen wel.

Tangconstructies

Tangconstructies uit uw tekst halen helpt ook enorm om uw zinnen leesbaarder te maken. Maar wat zijn tangconstructies? Het zijn zinnen waarbij woorden die bij elkaar horen, ver van elkaar staan. Ze worden uit elkaar gedreven door een zinsdeel dat er tussen geplaatst is. Leuke stijlfiguur als je creatief wil schrijven, zoals in een blog, kortverhaal of column. Maar in informatieve teksten moet je die er uit halen. Tangconstructies maken je tekst nodeloos ingewikkeld.

In dit voorbeeld zit het deel zonder de directeur op hoogte te brengen “in de tang” tussen de twee delen van het werkwoord.

De instantie heeft, zonder de directeur-generaal op de hoogte te brengen, gebruikgemaakt van de terbeschikkingstelling.

Eén zin, 15 woorden.

Zonder tangconstructie wordt dat:

De instantie heeft gebruikgemaakt van de terbeschikkingstelling. Ze deed dat zonder de directeur-generaal op de hoogte te brengen.

Twee zinnen, 7 woorden en 11 woorden.

Nog een trucje: ademen

Hierboven kreeg u een aantal talige indicatoren om te lange zinnen op te sporen. Maar er is ook een leuker trucje: lees de zin luidop. Moet u naar adem happen in het midden van de zin? Dan is die te lang. Splits hem op, adem in en probeer het opnieuw…

Koen Van Kelecom, Droits Quotidiens Legal Design.