De ISO (International Organization for Standardization) publiceerde op 20 juni 2023 haar “plain language standard“. Plain language of klare taal is de nagel waar we bij Droits Quotidiens al meer dan 20 jaar op kloppen, dus wij hebben de publicatie van de ISO-norm met extra belangstelling gevolgd. Wat betekent plain language nu eigenlijk, vanuit internationaal perspectief? En vooral: waarom en hoe passen we die toe in een juridische context?
De internationale definitie van plain language
Er zijn verschillende organisaties die ijveren voor klare taal in communicatie, vanuit het inclusieve idee dat iedereen recht heeft op informatie: het Center for Plain Language, Clarity and the Plain Language Association International (PLAIN). Ze zijn verenigd in de International Plain Language Federation. Op de website van die federatie vind je de internationaal overeengekomen definitie van Plain Language in het Engels:
“A communication is in plain language if its wording, structure, and design are so clear that the intended readers can easily find what they need, understand what they find, and use that information.”
Je vindt er de vertaling van de definitie in een heleboel talen, zelfs in het Chinees! Maar laat ons eens kijken naar de versie in het Nederlands:
Een communicatie is in begrijpelijke taal als de formulering, structuur en stijl zo duidelijk zijn dat de beoogde lezer gemakkelijk kan vinden wat hij nodig heeft, begrijpt wat hij vindt en die informatie kan gebruiken.
Met “communicatie” wordt primair een geschreven of geprint, tekstueel document bedoeld. Maar ook voor makers van audio, video’s of andere communicatievormen kan klare taal een doelstelling zijn.
De “lezer” in definitie leest het document niet noodzakelijk en zelfs waarschijnlijk niet lineair. Hij skimt en scant, op zoek naar heel specifieke informatie.
Juridische verankering van plain language
In de VS vereist The Plain Writing Act van 2010 dat federale overheidsinstellingen duidelijke overheidscommunicatie opstelt dat het publiek kan begrijpen en gebruiken. In Nieuw-Zeeland is de The Plain Language Act 2022 in werking getreden op 21 april 2023. Voortaan moeten alle publieke diensten klare taal gebruiken voor nieuwe of herziene inhoud.
Bij ons is er nog geen juridische verankering van klare taal, maar de bewustwording voor klare taal stijgt, zeker voor overheidscommunicatie. Denk maar aan de campagne Heerlijk Helder van de Vlaamse overheid.
Klare taal voor juridische communicatie en legal design
De ISO-norm werkt voor bijna alle geschreven talen en is bedoeld voor alle sectoren. Natuurlijk zijn er sectoren waar extra aandacht is voor klare taal, zoals het onderwijs, de financiële sector en de gezondheidssector.
Maar wat betekent klare taal nu voor de juridische sector? De uitdaging is om de juridische concepten en jargon van de basisinformatie af te stemmen op de eindgebruiker, die meestal géén jurist is. Om juridische teksten begrijpelijker te maken, is het soms heel nuttig om de info te visualiseren. Dan komen we op het domein van legal design.
In het boek Law by Design van Margaret Hagan visualiseert zij de relatie tussen plain language en legal design:
Plain language gaat dus om de tekstuele informatie, legal design overkoepelt het tekstuele, visuele en technologische aspect van juridische informatie.
Universeel document, lokale en sectorale toepassing
De ISO-norm is een gids, een handleiding om documenten in klare taal op te stellen en te beheren. Er zijn nog geen instanties die zich bezighouden met de certificering van documenten volgens de ISO-norm, maar die worden door ISO wel aangekondigd. Voorlopig blijft de ISO-norm dus een set van richtlijnen.
Enkel de informatieve delen van de standaard zijn publiek beschikbaar. Om toegang te krijgen tot de volledige content, moet je betalen (92 Zwitserse Frank, beschikbaar in het Engels en in het Frans).
Omdat de norm zo universeel is (alle talen, alle sectoren), is het logisch dat je hem moet aanpassen voor eentaal)regio of sector om hem op het terrein toe te passen.
Op basis van internationale standaarden en definities van plain language hebben wij bij DQ Legal Design onze methodiek ontwikkeld om uw juridische communicatie te verhelderen, zowel in woord als in beeld.
We:
- werken in het Frans en in het Nederlands,
- schrijven en herschrijven documenten,
- ontwerpen ondersteunende visuals en
- begeleiden en coachen uw organisatie en team op weg naar juridische klare taal.