Heerlijk duidelijk-dag: wat hebben we geleerd?

Koen Van Kelecom van Droits Quotidiens Legal Design was erbij op de Heerlijk Duidelijk-dag in ’s Hertogenbosch eind mei 2024. Het was een inspiratiedag voor iedereen uit Nederland en Vlaanderen die zich inzet voor begrijpelijke taal bij de overheid, in de zorg, in het hoger onderwijs én het recht. “Heerlijk Duidelijk” is een combinatie van “Heerlijk Helder” (Vlaams initiatief duidelijke taal) en “Direct Duidelijk” (Nederlands initiatief duidelijke taal). Goed dat Nederland en Vlaanderen de krachten verenigen, wel spijtig dat de 2 lekker bekkende alliteraties moesten sneuvelen. Wat hebben we geleerd en onthouden?

ISO-norm plain language specifiek voor juridische documenten is onderweg

Frank Judo: heldere taal te belangrijk is om aan taalkundigen over te laten

Voor de juridische klare-taal professionals was er een bijzonder boeiende presentatie van Frank Judo. Hij is jurist, historicus, filosoof, en publicist. Hij had het over de schijnbare tegenstelling tussen “precisie” en “duidelijkheid” in juridische communicatie.

De kern van zijn betoog:

“Onduidelijkheid is fataal voor (rechts-) zekerheid/ Met andere woorden: duidelijkheid is geen extraatje, maar raakt de kern van de juridische bezigheid. De tegenstelling tussen precisie en duidelijkheid is dus een valse tegenstelling: onduidelijkheid heeft
nog nooit tot precisie geleid. Omgekeerd heeft laagdrempeligheid wel al tot verwarring geleid: niet alle vormen van duidelijkheid zijn even duidelijk.

Dat wil wel zeggen dat juristen zelf de verantwoordelijkheid hebben voor de helderheid, en dus de effectiviteit van hun taalgebruik.

Ofwel: heldere taal te belangrijk is om aan taalkundigen over te laten, en juristen hebben geen enkel excuus om dat te doen.”

De presentatie van Frank Judo

Gebruikersonderzoek: brieven uit de Zuidpoort

Er is een nieuwe versie van het kindboekje dat we in Vlaanderen allemaal kennen, omdat we er als ouder en/of kind lengte en gewicht in kunnen volgen (en ja, ook onze vaccinatiestatus kunnen checken). De nieuwe versie is zeer helder en bruikbaar, ook dankzij een uitgebreid gebruikersonderzoek, verklapte Steven Strynckx. Maar daar was ook budget voor, omwille van de enorme oplage en bereik (1ste druk: 65.000 exemplaren).

Je hoeft voor een gebruikersonderzoek niet altijd een wetenschappelijk onderbouwd testpanel (laten) samenstellen, soms ligt de oplossing -letterlijk- om de hoek. Carolien Oosterlinck vertelde ons dat Stad Gent naar buurthuizen gaat om brieven naar de burgers uit te proberen en te stresstesten.

Er werd een compilatiefilm gemaakt van de reacties van de burgers in buurthuis De Zuidpoort. Dat is een ronduit schitterende video geworden, een masterclass klare taal vanuit het hart van de doelgroep.

Artificiële Intelligentie: LiNT, leesbaarheidstool voor teksten in het Nederlands

Je ontsnapt op dergelijke events niet aan het thema Artificiële Intelligentie. Het gaat zowel tijdens de infossessies als tijdens de pauzes over AI.

Wel interessant, want Antal van den Bosch van de universiteit van Utrecht leerde ons de AI-gestuurde nieuwe leesbaarheidstool LiNT kennen, een online instrument dat je helpt om de begrijpelijkheid van teksten te beoordelen, op wetenschap gebaseerd.

LINT staat voor Leesbaarheidsinstrument voor Nederlandse Teksten. De tool is nog in ontwikkeling, en (nog?) niet gecommercialiseerd. maar je kan je wel kandidaat stellen om een testversie te gebruiken. Wij zijn aangemeld!

Leesniveau wordt binnen dit onderzoek gedefinieerd als een automatisch vastgesteld moeilijkheidsniveau voor een tekst, dat voorspelt hoeveel lezers moeite zullen hebben om een tekst te begrijpen.

De vier topvoorspellers voor leesbaarheid blijken:

• Woordfrequentie: hoe vaak komt een woord voor in een corpus Nederlands?
• Woordconcreetheid: de proportie zelfstandige naamwoorden uit de tekst die verwijst naar
  zintuiglijk waarneembare zaken, plaatsen en tijden.
• Afhankelijkheidslengte: wat bij elkaar hoort staat bij elkaar: per zin wordt door ontleding de langste afhankelijkheid
  (‘tangconstructie’) bepaald en daarvan wordt het gemiddelde per tekst genomen.
• Lengte van deelzinnen: informatie-dichtheid
  
  • Er wordt niet geteld per zin, maar per deelzin: elk stukje tekst met een vervoegd
    werkwoord.
  • Enkel de inhoudswoorden worden geteld, niet de functiewoorden
    (lidwoorden, voorzetsels e.d.); want die belasten de lezer minder.

De klassieke voorspellers zijn woordlengte en zinslengte, zoals in de Flesch-Douma-test. Met de voorspellers van LiNT kan ongeveer vijfentwintig procent extra verklaard worden.

Let op, LiNT herschrijft je tekst niet. LiNT geeft lampjes die knipperen bij complex formuleren.

Lees meer over de tool

De presentatie van Antal van den Bosch